Павел Викторович Климов

Қазақстанның мұнай-газ өнеркәсібі бір орында тұрған жоқ. Мысал ретінде, менің ойымша, соңғы 5 жыл ішінде болған саладағы ең маңызды үш оқиғаны келтіремін.

Бірінші кезекте, Түркіменстан–Қазақстан–Қытай (1316 км), Бейбош (1454 км) газ құбырлары жылдам салынды. Жаңа газ құбырының маңызы зор, өйткені ол Қазақстанның батыс кен орындарынан оңтүстігіне газ беруге мүмкіндік берді. Егер бұрын осы өңірге Өзбекстаннан газ берілсе, енді біз елдің оңтүстігі үшін ғана емес, жалпы мемлекет үшін энергетикалық тәуелсіздік алдық.

Газ экспортқа сатыла бастады. Егер 2017 жылы 1,7 млрд, 2018 жылы – 5,7 млрд, ал 2019 жылы 7,5 млрд текше метр болған. Қазір Қазақстанның ЖІӨ-дегі газ үлесі 1,8% - ды құрайды, 2030 жылға қарай ол 3,6% - ды құрайды.

Шымкент, Атырау, Павлодар МӨЗ-дері қайта жаңартылды.

Қайта құру кезінде жаңа технологиялық жабдықтар орнатылды, сонымен қатар желі кеңейтілді. Мысалы, авиациялық керосинмен проблема болды және бар. Бұл міндет жақын арада шешілетін болады.

Осылайша, келесі нәтижелерге қол жеткізілді. 2019 жылы Бейбош газ құбырында 4 компрессорлық станция салынды, газ құбыры 15 млрд жобалық қуатқа шықты, оның 5 млрд – қа жуығы оңтүстікке, 10 млрд-ы экспортқа жіберіледі. Бұл көлік жүйесі дамитын динамика. Тағы бір маңызды мәселе – Сарыарқа газ құбыры құрылысының аяқталуы. Тұтас өңір (Қазақстанның орталығы мен солтүстігі) үлкен көлемде газ алады. Газ құбыры бастапқы кезеңде 2,4 млрд – қа, ал екінші кезеңде 3 млрд-қа дейін есептелген.

Отандық үш мұнай өңдеу зауыты "жаңа өмірге" ие болды, бүгінде онда өндірілетін бензин мен дизель отыны халықаралық стандарттарға сәйкес келеді. Сондай-ақ, біздің отандық жоғары сапалы керосин өндірілетінін тағы да атап өту маңызды. Тағы бір маңызды мәселе – газ химиясы дамитын болады.

Әзірге геологиялық барлауда айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізілген жоқ, бірақ бұл тізбектің бастапқы кезеңі, болашақта бұл буын да дамитын болады. Қазір барлау жүргізу технологиясын жетілдіру бойынша үлкен жұмыс жүргізілуде. Бұл бағытта айтарлықтай негіз қаланды: барлау жүргізудің түрлі әдістемелері мен бағдарламалары, технологиялары әзірленді. Бүгінгі таңда 2,2 млрд тонна мұнай, 2,7 трлн м3 газ, 0,7 млрд тонна газ конденсаты қоры барланған. Бүгінде Каспий маңы пойызы 7 млрд тоннаға бағаланатыны туралы нақты түсінік бар. Қазақстан аумағының 62% - ы перспективалы мұнай-газ болып табылады. Енді қазақстандық ерекшелікті ескере отырып, мұнай-газ саласының даму перспективаларын қарастырамыз. Ең алдымен, мұнай-газ саласының тұрақты дамуы болжанып отыр. Елеулі тәуекелдер күтілмейді. Дегенмен, қол жеткізілген нәтижелердің арқасында құрылымдық өзгерістер күтілуде. Тұтыну құрылымында Астана мен Алматы қалаларындағы көліктің 50% - ы, сондай-ақ өңірлердегі көліктің 30% - ы Үкіметтің табиғи газды пайдалануды кеңейту жөніндегі жоспарына байланысты газ моторлы отынға ауыстырылуы есебінен 400 мың тонна дизель отынын босату күтілуде. тағы бір маңызды сәт – балама көздерден алынған энергия үлесінің кеңеюі. 2020 жылдың өзінде оның үлесі 3% - ды құрайтын болады, ал бүгінгі күні бұл маңызды көрсеткіш.

Газ химиясы аса маңызды перспективалы бағыт болып табылады. Бұл бағыт айтарлықтай дамитын болады. Қазір біз жылына 12,5-13 млрд м3 газ тұтынамыз. 2030 жылға қарай бұл көрсеткішті 25 млрд м3 жеткізу жоспарланып отыр. Газ өндіру өсімі мұнай өндіру өсімінен асып түседі: жылына 2,1% - ға қарағанда 5,6%. Менің ойымша, бұл бағыт ең перспективалы болып табылады. Газ сату немесе газ химиясын сату-бұл мүлдем басқа нәрсе. Газохимия-бұл жоғары технологиялар, мүлдем басқа кадрлар қолданылады, және, әрине, басқа да ақша.

Тасымалдауда, мен жұмыс істейтін салада ең тиімді технология газды сығымдау (қысу) болып табылады. Ол үшін 50-60 жылдары өндірілген турбиналар бар, қазір қазіргі заманғы турбиналарға ауыстыру бағыты алынды, тиімділігі жоғары Solar, General Electric агрегаттары пайдаланылады. Бүгінгі таңда жоғары тегіс жабыны бар құбырлар қолданылады, 1 мың текше метрге шығындар айтарлықтай төмендейді. Сондай-ақ" Ақылды " технологиялар, мысалы диспетчерлеу жобасы енгізілуде. Ол білікті диспетчердің пікіріне емес, машинаның объективті деректеріне сүйенуге мүмкіндік береді.

Болашақ өзгерістер туралы айтатын болсақ, білікті мамандарды даярлау мәселелерін ескеру қажет. Мысалы, турбиналар - ең күрделі қондырғылар. Қайта өңдеу-ең күрделі өндіріс, әрине, жоғары біліктілік қажет. Бұл басқа бағыттарда білікті кадрлар жоқ дегенді білдірмейді. Бұл геологияда да, өндірісте де.

Болашақта бізге білікті мамандар қажет болады. Жұмыс мамандықтарына қатысты да біз қиындықтарға тап болуымыз мүмкін. Бүгінде білікті слесарлар, машинистер, электр дәнекерлеушілер бар, бірақ бұл жұмысшыларға жаңа ауысым қайдан пайда болады? Егер бұрын КТУ болса, бірақ қазір мамандар біздің сала талап ететін мөлшерде дайындалмайды. Зауыттарда қосымша сабақтар, біліктілікті арттыру курстары өткізіледі, бірақ олар бар кадрлар.

Жаңа ағымға, жаңа буынға келетін болсақ, олар қайда? Олар салаға алғашқы дайындықпен келуі керек, бірақ бұл әлі мемлекет ауқымында толық емес. Мұны істеу керек, әйтпесе, менің субъективті бағалауым бойынша, 5-10 жылдан кейін жұмысшы мамандықтарының тапшылығы 40% - ға дейін жетеді.