Магауов Әсет Маратұлы

-Әсет Маратұлы, алдағы 10-15 жылда мұнай-газ саласы келбетінің өзгеруіне ең үлкен әсер етуі мүмкін қандай үш негізгі тренд пен технологиялар екенін айта аласыз ба?

Бірінші кезекте, бұл цифрландыру. Біз жақында халықаралық компаниялардың бірнеше ірі офистеріне бардық және шынымен де, Қазақстанда цифрландыру тұрғысынан іске асырылып жатқан жобалар іске асырылуы мүмкін тереңдікке әлі жеткен жоқ деп ойлаймын. Біз халықаралық ірі компаниялардың үлгісінде олардың әлдеқайда кең, әрі қарай, тереңірек кеткенін көрдік және менің ойымша, цифрландыруды дамыту бойынша осы компаниялар Қазақстанның мұнай-газ индустриясына елеулі өзгерістер бере алады.

Әрине, терең кен орындарымен жұмыс істеуге байланысты жаңа технологияларды енгізу енгізілетін болады деп ойлаймын. Бүгінгі таңда сарапшылар біздің дәуіріміз - бұл оңай қол жетімді мұнай өткенге кететін дәуір, тереңірек бұрғылау қажет дейді.

Тиісінше, қазіргі уақытта бұрғылаудың осы түрін арзандату мәселесі өткір тұр. Компаниялар терең бұрғылау саласында жаңа технологияларды әзірлеу бойынша жұмыс істейді, өйткені тереңдіктің өсуімен шығындар тікелей пропорционалды емес, экспоненциалды түрде өседі. Сондай-ақ, жаңа химиялық материалдарды әзірлеу тұрғысынан мұнай өңдеу саласында перспективалар бар.

Бүгінгі таңда кадр тапшылығы бар, ал цифрландыру жаңа мамандықтарға деген қажеттілікке алып келеді. Бүгінгі таңда тапшылық бар екі-үш мамандықты мысалға келтіре аласыз ба? 

Бірінші кезекте, цифрландыру кен орындарының өздерін цифрлауды қозғады, яғни Қазақстанда да, шетелде де цифрлық модельдер бұрыннан пайда болды, гидродинамикалық модельдер симуляциялық та, геологиялық та салынуда. Біз геологтар тек геологтар ғана емес, олар "түйіскен жерде" мамандар болуы керек екенін түсінеміз.

Мысалы, модельдеу модельдерін жасай алатын IT-геолог оларды құру принциптерін түсінді. Менің ойымша, байланысты мамандықтар өте маңызды. Мұндай мамандарға деген қажеттілік артады.

Егер кадр мәселесіне екінші жағынан қарайтын болсақ, онда қандай мамандарға қажеттілік болмай қалуы мүмкін? 

Менің ойымша, егер жабдықты көзбен шолумен, мысалы, ұңғымаларды аралаумен байланысты жұмыс туралы айтатын болсақ, онда бұл жерде ресурстар аз қажет болады. Операторлар құрылғының оқылуына, жабдықты қашықтан басқаруға көбірек сенім артады. Бұл, әрине, цифрландырудың даму қарқынына да байланысты болады. Жақында, мысалы, біз ТOTAL компаниясына бардық, оларда кен орындарын игеру бойынша теңіз платформаларында роботтар ғана жұмыс істейді. Олардың принципі - алты ай ішінде ешкім платформаға ұшпайды, Роботтар жұмысты өздері жасауы керек, мұнда ең аз қызметкерлер жұмыс істейді.

Жаңа технологияларды енгізу кезінде алдағы 10 жылда нарықтың қандай субъектілері мен қатысушылары шешуші рөл атқаратын болады немесе атқара алады? 

Менің ойымша, компаниялар салық стимулдары арқылы жаңа технологияларды енгізуі үшін мемлекет тек инвестициялар тарту үшін жағдай жасай алады, мысалы.

Алайда, үлкен R&D орталықтары бар компаниялар жаһандық рөл атқаруы керек. Егер 15 жыл бұрын көптеген халықаралық компаниялар дамушы елдерге келіп: "менің ақшам көп, мен инвестор боламын, маған кен орнын бер" десе, қазір көптеген елдер капиталды жинақтап үлгерді, халықаралық компанияларға ақша туралы емес, жаңа технологиялар туралы айту керек.

Басқаша айтқанда, олар кен орнын жақсырақ дамыта алады, жақсы өнім ала алады, көп салық ала алады, ал халықаралық компанияның бәсекелестік артықшылығы-жаңа технологияларды дамыту. Менің ойымша, мемлекеттің өзі өзінің мемлекеттік институттарының, соның ішінде ғылыми институттардың есебінен әлі де көп ақша тарта алмайды және мемлекеттік реттеу жағдайында ғылымнан практикаға көшу өте қиын болады. Технологияларды әзірлеумен компаниялардың жанындағы ғылыми орталықтар айналысуы тиіс, олар технологияларға практикалық тұрғыдан қарап, көп пайда әкелетін болады. Мысалы, бізде мұндай орталық Қазмұнайгаздың жанында бар.

Егер сізде шектеусіз қаржы резервтері болса, бірінші кезекте мұнай-газ саласында қандай мәселелерді шешер едіңіз?

Мен Қазақстанның жер қойнауын пайдаланушылары арасында бізде өте әр түрлі сектор бар, яғни нарықта тек ҚазМұнайГаз, CNPC сияқты ірі компаниялар ғана емес, сонымен қатар жер қойнауын пайдалану саласында шағын және орта бизнес өте көп екенін атап өткім келеді. Бірақ, өкінішке орай, қаржылық жағдайларға және мұнай бағасының төмендеуіне байланысты олар жер қойнауын сапалы игеруге жеткілікті назар аудара алмайды: жаңа жабдықтар мен технологияларды енгізу, ғылыми-техникалық базасы жоқ, даму институттары жоқ. Осыған байланысты мен шағын және орта бизнесті капиталдандыруды және нарықтан кетуді жақтаймын және олардың орнына жобаны кеңінен дамыта алатын, қолданыстағы инфрақұрылымды пайдалана алатын жаңа меншік иелері келеді.

Басқаша айтқанда, мен мұнай саласын белгілі бір қайта құрылымдауды қолдаймын, сондықтан нарықта тарихы бар ірі ойыншылар бар. Дәл сол ҚазМұнайГаз-дың кеңестік пайдалану уақытын ескере отырып, айтарлықтай ұзақ тарихы бар.