Есқалиев Ерхат Серікұлы

Әлемді дүр сілкіндірген COVID-19 пандемиясы жүздеген адамдардың өміріне ғана емес, сонымен қатар жергілікті және жаһандық нарықтардағы жағдайға да әсер етті. Елдер арасындағы шекаралардың жабылуына және өзін-өзі оқшаулау режимінің енгізілуіне байланысты өндірістік қуаттылықтың едәуір төмендеуі логистика саласына үлкен өзгерістер әкелді.

Мен қазір біз бақылап отырған саладағы негізгі трендтерге тоқталғым келеді. Атап айтқанда, біз коммерциялық емес саладағы өзгерістерді байқап отырмыз, тұтынушылардың сұраныстары өзгерді. Белгілі бір даралау және массадан кету бар.

Сонымен бірге, тасымалдау жылдамдығы мен үздіксіздігі мәселесі маңызды бола түсуде. Жыл сайын нарықта көлік компанияларының бәсекеге қабілеттілігі артып келеді. Клиент бірінші кезекте өзінің жеке қалауына негізделгендіктен, мерзімдері мен ыңғайлылығына ерекше назар аударады. Нәтижесінде соңғы мильдегі брендтер пайда болды.

Тағы бір үлкен үрдіс - бұл көлікті басқарусыз басқару. Суық тізбек пайда болды. Үздіксіз жеткізудің бұл түрі бүкіл ғылым болып табылады. Бұл салада бізде мамандар жетіспейді.

Саланың әлсіз дамуының бірнеше негізгі себептері бар: 

• Өздеріңіз білетіндей, Қазақстан теңізге шыға алмайды, сондықтан әлемдік рейтингтерде біз төменде тұрмыз. 
• Темір жол көлігінің де, автокөліктің де үлкен тозуы бар. 
• Үшіншіден, біздің еліміздің өзі жүктерді аз өндіреді. Ішкі тасымалдау маршруттардың ұзақтығына, рельефтің күрделілігіне, халықтың аздығына және т. б. байланысты тиімсіз.

Бізге контейнерлеуді, supply management енгізу, жұмсақ инфрақұрылымды, автоматтандыруды дамыту қажет, мұның бәрі цифрландыру аясында болады. Жалпы, логистика көлік емес, көлік тек логистика құралы екенін атап өткім келеді. Саладағы ең бастысы-кадрлар. Экономиканың көптеген салаларындағыдай, мұнда да білім мен кадрлар өкінішке орай ескірген.

Сондай-ақ университеттерде оқыту әдістемесін жаңарту және оқу бағдарламаларының базасын жаңарту қажет. Кадрлар алатын білім бүгінгі сын-қатерлерге жауап беруі тиіс. Әлемдік ойыншылар, өнеркәсіп кәсіпорындары мен жоғары оқу орындары арасында тікелей байланыс орнауы тиіс. Өйткені, кадрларға деген сұраныс тек қана өсетін болады. Бізге прагматизмді қолдану қажет. Елде кадрлар мен білімді жаңартуды қажет ететін салалардың үлкен қабаты бар, мысалы, Каспий мен Қорғас.

Шетелдік тәжірибені кеңінен қолдану қажет деп санаймын. Ең алдымен, жаңа стандарттарды енгізуден бастау керек. Бізде ескі стандарттар болғандықтан, бәрі ескіреді. Мұндай құралдар Қазақстанның халықаралық транзиттік әлеуетін көтеруге көмектеседі. Ол үшін бізге ресейлік стандарттарға сүйеніп қана қоймай, шетелдік әріптестеріміздің тәжірибесіне барынша кеңірек қарау керек.

Көлік-логистика саласында автоматтандыруға байланысты жаңа мамандықтар пайда болатыны сөзсіз. Себебі елде техникалық мамандықтар өкілдерінің тапшылығы байқалады. Мысалы, медицинада жабдық бар, дәрігер оны ең аз пайдаланады, өйткені ол техник емес және осы құрылғының барлық мүмкіндіктерін білмейді. Ақша техникаға көп жұмсалады, ал пайдасы 100% - дан 10% - ға ғана жұмсалады.

Менің болжамым бойынша, 2050 жылы еліміздегі логистикалық саланы автоматтандыру толығымен жасанды интеллектке көшеді. Осындай мысал-Жапонияның тәжірибесі. Hitachi компаниясы жасанды интеллект бағдарламасын енгізді, ол берілген параметрлер негізінде қоймалар мен қызметкерлерді басқарады. Мұндай робот менеджерлері өндіріс процесін нақты уақыт режимінде бақылай алады. Сонымен қатар, жасанды интеллект қызметкерлердің тиімділігін арттыру жолдарын табады. Әрине, мұндай жетістіктерге ұмтылу-біздің алдымызда тұрған басым міндеттердің бірі.