Ерменов Дамир Гизатуллаевич

Дамир Гизатуллаевич, Қазақстандағы машина жасаудың ағымдағы дамуына қандай баға бересіз? Сіздің пікіріңізше, соңғы бес жыл ішінде отандық машина жасауға ең маңызды ықпал еткен қандай үш маңызды оқиға болды?

2020 жылы пандемия белгілі бір түзетулерді енгізді. Медициналық техникаға, жабдықтарға, бұйымдарға деген сұраныс артты. Біздің компаниямыздың еншілес ұйымында медициналық техника мен бұйымдарды, көбінесе жасанды тыныстандыру аппараттары, оның ішінде заманауи тұрақты жабдықтарды меңгеру жөніндегі жұмыстар басталып кетті, олар бұрынырақ сұранысқа ие болмаған еді. Бес жыл бойы Қазақстанда Жеңілдікпен автонесиелендіру бағдарламасы іске асырылып келеді, ол отандық машина жасаушы кәсіпорындарға көлік құралдарын сатуды арттырды. Қазақстан экономикасының мұнайдың әлемдік бағасына тәуелді болуы мұнай операторларының бюджетін қысқартады, ол өз кезегінде, мұнай-газ саласына арналған машина жасау бұйымдарына деген қажеттілікті төмендетеді.

Сонымен бірге, Қазақстанда энергетикалық саланың жоспарға сай дамуы байқалуда. Көбінесе, ЖЭО бірқатарын газға ауыстыру жөніндегі жұмыстар жүргізілуде, ол машина жасаушы кәсіпорындардың әртүрлі жабдықтарды, оның ішінде стандартты емес жабдықтарды игеру мүмкіндігін береді. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығы машиналарын жасауды дамыту кредиттер мен лизингтер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау мемлекеттік бағдарламаларын іске асыру арқылы көтерілу деңгейі байқалады, сондай-ақ, инвестициялық субсидиялау, ол сатып алынатын техника құнынан 25% өтеуді көздейді. Осы инвестициялық субсидиялау арқасында фермерлерде техника алу үшін алғашқы жарнаның болмау сияқты ең күрделі мәселесі шешілген болатын.

Қазіргі кезде әлемде машина жасаудың дамуы қандай тренділердің ықпалымен болып жатыр деп ойлайсыз? Алдағы 10-15 жыл ішінде отандық машина жасауға ең көп ықпал ететін негізгі тренділер қандай, атап өтсеңіз? Осы тренділердің ықпалымен салада қандай өзгерістер болашақта болады?

ЕО елдері, сондай-ақ, кейбір дамушы елдер белгілі бір машина жасау бұйымдарының түрлерін шығаруға мамандандырылған.

Мамандану осы бұйымды шығарушы елдің өзінің жеке қажеттіліктерінен біршама асатын көлемде тауарларды шығару мен қызмет көрсетуді болжайды. Осылайша, ЕО елдері жеңіл өнеркәсіпке арналған жабдықтар мен білдек жасау бұйымдарын шығаруға маманданады; АҚШ, Жапония мен Германия энергетикалық және химиялық жабдықтарды шығаруға бағдарланған; ірі білдек жасаушылар Германияда, Жапонияда және Қытайда дамыған; атомдық және металлургиялық жабдықтар АҚШ, Жапония, Германия, Франция мен Ресейде шығарылады.

Елдің қуатты индустриясы - бұл инновациялық өндірістер, ең алдымен машина жасау салаларында, шығарылатын бұйымдарда қосымша құн үлесінің жоғары болуымен ішкі және сыртқы нарық үшін қажеттіліктерді қамтамасыз ету үшін.

Машина жасайтын бұйымдардың әлемдік нарықтағы көшбасшысы өндірістердің мамандануын, шоғырлануын және ұжымға бірігуін қамтамасыз етеді, инновациялық тауар және баға саясаты, отандық тауар өндірушілердің бұйымдарын сату кезінде жаңа нарықты жаулауда мемлекеттің қолдауын қамтамасыз етеді. Мемлекет азаматтарының күнделікті өсіп отыратын қажеттіліктерін тек өмір тіршілігінің барлық салаларында, соның ішінде машина жасау саласында еңбектің жоғары өнімділігі мен мағыналы еңбегі болғанда ғана қанағаттандыруға болады. Машина жасау саласының дәстүрлі аясында отандық және шетелдік жұмыс істеу тәжірибесін зерттеп, жалпылап, енгізіп, жетілдіру, сондай-ақ, қосымша құн салығының жоғары үлесімен бұйымдарды шығару үшін ғылыми, инновациялық технологиялық процестерді озық дамыту маңызды. Қытайда, АҚШ-та, Германияда, Францияда, Жапонияда, Ресейде, Бразилияда, Индияда, Сингапурда жәнпе өзге де мемлекеттерде өнеркәсіпті дамытудың мемлекеттік саясаты үлгі болады.

Сіздің пікіріңізше алдағы уақытта отандық машина жасаудың дамуына көбінесе қандай технологиялар ықпал ететін болады?

Менің ойымша, отандық машина жасаудың дамуына келесі технологиялар ықпал ететін болады: робот жасау; ақпараттық технологиялар; электронды өнеркәсіп. Алайда, нарықтың шағын екендігін, ҚР халқының аздығын, жоғары бәсекелестікті ескере отырып, машина жасау саласы қатты өзгермейді.

Дамир Гизатуллаевич, Қазақстанның машина жасау саласы 10-15 жылдан кейін қандай болмақ? Ол қандай бағытта өзгеретін болады?

10-15 жылдан кейін машина жасау саласының тартымдылығы төмен екендігін ескере отырып, және саланың өтелімділігі ұзақ уақыт болатындықтан, дағдарысты ескеріп, Қазақстанның машина жасау саласы қатты өзгермейді және үшінші-төртінші технологиялық құрылыс кезеңінде қалады. Мүмкін, отандық машина жасаушы компаниялардың шағын бір бөлігі бесінші технологиялық деңгейге өтеді.

Қазіргі таңда Сіздің компанияңыз бен тұтастай алғанда саланың дамуына қандай мамандықтардың жоқтығы кедергі келтіреді, айтып берсеңіз? Бұл мамандардың жоқтығы неге байланысты?

Компанияның және тұтастай алғанда саланың дамуына машина жасау саласын жаңа технологиялық деңгейге шығара алатын топ-менеджерлердің жоқтығы кедергі келтіреді.

Сіз алдағы 10-15 жыл ішінде машина жасау саласында қандай жаңа кәсіптер пайда болады деп есептейсіз, ал болашақта қандай мамандықтар өзінің өзектілігін жоғалтады немесе өзгереді деп ойлайсыз? Қызметкерлердің қандай құзыреті көбірек сұранысқа ие болады?

Автоматтандыруды енгізуге байланысты өзінің өзектілігін жоғалтатын немесе өзгеретін келесі мамандықтар, мысалға, газбен дәнекерлеуші, газбен кесуші, механикалық құрастыру жұмыстарының темір ұстасы.

2010 жылдан бастап әлемде алтыншы технологиялық құрылыстың дамуы басталып кетті, оған сәйкес жаңа кәсіптердің пайда болуына деген қажеттілік бар. Мысалы, болашақ технологиясын жобалаушы, машина жасаудағы ІТ-интерфейстерінің әзірлеушісі, робот жасаудағы интерфейстер жобалаушысы, нанотехнологиялық материалдарды жобалаушы.

Машина жасаушы заводтардағы жоғары технологиялық жабдықтар біршама ыңғайлы және бөлінетін болғандықтан, сол арқылы жаңа бұйым желісін игеруді жылдам өтуді қамтамасыз етеді. Мұндай заводтардың жұмыскерлері тиімділігі жоғары командаларды жылдам құратын болады, қажетті білігі мен дағдысы бар, нақты өндірістік міндеттерді жылдам шеше алатын адамдардан құралады. Сұранысқа көбірек ие құзыреттер – нано-, био-, ақпараттық және когнитивтік технологияларды конвергенцияны жүзеге асыру мүмкіндігі болады.