Владимир Николаевич Кожевников

Қазіргі уақытта Қазақстанда сүт өңдеуді дамыту деңгейі өте жақсы, әсіресе біздің "Food Master", "Эмиль", "Нәтиже" сияқты ірі зауыттарымызда. Бұл компаниялар ең заманауи технологиялар, ең заманауи жабдықтар бойынша жұмыс істейді. Әрине, бұл жабдықтардың барлығы әлі импортталған, негізінен американдық, израильдік, швейцариялық. Қазақстанда да, Ресейде де сүт өнімдерін өңдеуге арналған мұндай жабдық өндірілмейді.

Біздің сүт өңдеуіміздің даму деңгейін бағалау үшін Қазақстандағы кез-келген дүкенге бару жеткілікті, мұнда біздің және импорттық өнімдерді қаптама, буып-түю арқылы ажырату мүмкін емес. Рецепттер мен технологиялар олар классикалық, стандартты, бірақ әрқайсысының өзіндік дамуы бар. Әр түрлі стандарттар, мемлекеттік, еуропалық стандарттар және ұйымның өзі стандарттары бар.

Біздің саладағы негізгі проблема сапалы сүт шикізатының жеткіліксіз мөлшері болып табылады. Бұл мәселе естіліп тұр, оны бәрі біледі. Бізде табынның құрылымы осылай құрылған, сүттің 70%- дан астамы қосалқы шаруашылықтардың өндірушілеріне тиесілі.

Біз күнкөріс шаруашылығына бардық деп айта аламыз, дегенмен 25 жыл бұрын барлығы негізінен сүт фермаларында өндірілген, онда бәрі реттеліп, шикізаттың сапасы жақсы бақыланған. Сиыр әрқашан қай жерде болса да жақсы сүт береді, бірақ сақтау және тасымалдау жүйесі – бұл басқа мәселе.

Әрбір кішкентай өндірушіден жиналған сүт, ақыр соңында, сапасын жоғалтады. Себебі әр әже шелегімен бірге келеді (жуылған немесе жуылмаған, біз білмейміз), сүзілген немесе сүзілмеген сүт (біз де білмейміз) және жинау және тасымалдау кезінде сапа жоғалады.

Зауыттарда, әрине, сүттің сапасын анықтайтын белгілі бір стандарттарға жету үшін осы сүтпен көп жұмыс істеу керек. Әрине, мұндай сүт қымбат емес.

Алайда, өңдеу процесінде сүт қымбаттайды, өйткені сепараторлар арқылы күрделі тазарту қажет, 95-97 градус температурада пастерлеудің терең және қатаң әдістерін қолдану керек.

Мұның бәрі өнімнің қауіпсіздігі бойынша кепілдендірілген көрсеткіштерге қол жеткізу үшін жасалады. Әрине, көптеген адамдар бұл проблема туралы біледі және қазір оны шешуге бағытталған түрлі бағдарламалар енгізілуде.

Қазіргі уақытта біз шикізатты қайта өңдеу бойынша мамандарды жақсы даярлаудан айырылдық. Бізде қазір Семейдегі Шәкәрім университеті ғана қалды, онда сүт өңдеу бойынша мамандарды даярлайды және Алматы технологиялық университеті. Жақында бізде арнайы орта білім берудің тамаша базасы болды, Павлодарда, ШҚО Шемонаихада керемет техникумдар жұмыс істеді. Өкінішке орай, Қазақстанда мамандар аз дайындалуда.

Әрине, Омбыға оқуға кететін адамдар бар, бірақ бұл негізінен сүт өндірісінің технологтарына қатысты.

Қазір бізде инженерлік-техникалық қызметкерлердің, ең алдымен, электронды мамандардың тапшылығы бар, өйткені барлық жабдықтар өте күрделі, әсіресе импортталған, сондықтан бізге жақсы электроншылар, IT мамандары, слесарь-жөндеушілер, электронды слесарьлар, технологтар және басқалар қажет.

Бізде оқу орындарымен келісім жасасқан "Восток Молоко" кәсіпорнының мысалы бар.

Кәсіпорын өзінің жас кадрларын оқуға жібереді, ол үшін оқу ақысын төлейді, содан кейін жас мамандар кәсіпорында практикадан өтеді. Мұндай тәжірибеге тек ірі кәсіпорындар ғана қол жеткізе алады, өйткені бұл қымбат.

Сондықтан мен сапалы базалық білім, содан кейін қосымша курстарда өз біліктілігімді арттыру қажет деп санаймын.

Мысалы, біздің ұйым жыл сайын санитарлық бақылаудың қауіпсіздігі бойынша курстар өткізеді және т.б. Бізде базалық мамандарды даярлау нашар. Қазір біздің көптеген кәсіпорындар заманауи жұмыс әдістерін қолданады.

Мысалы, Collect Mobile25 жүйесі-бұл көлікті бақылау, жайылымдарды бақылау жүйесі, бірақ бұл өңдеу зауыттарымен мүлдем байланысты емес, бірақ біз коммуналдық, фермерлік шаруашылықтармен жұмыс жасаймыз, біз осы жүйені енгізуге тырысамыз және малдың қозғалысын, жайылымдарды қалай ұстау керектігін және жануарлардың рационын қадағалаймыз. Сондай-ақ роботтандырылған фермалар да бар, онда төрт адам-оператор 400-ден астам ірі қара малға қызмет көрсетеді, онда барлығы толықтай автоматтандырылған. Бізге Беларуссиядан әріптестер келді, біз Хорватияға қарадық, мен сізге айта аламын, біздің өнімдеріміз бен өндірісіміз бұдан да жаман емес, бірақ бір жерде одан да жақсы.

"Ақ" өнімдер бойынша – бұл сүт, қаймақ, біз азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге толықтай қол жеткізе аламыз, ал терең өңдеу бойынша біз шикізат сапасына байланысты тағы да артта қалып отырмыз, біз ірімшікке, майға, құрғақ сүтке импортқа тәуелдіміз.